و مخزن در نشیمن‌گاه بالای آن قرار گرفته و پمپ در پایین مخزن نصب می‌گردد. شاسی در قسمت جلو توسط سه عدد بازوهای تراکتور نگهداری و در قسمت عقب آن جای نصب خرپای بوم قرار دارد. اتصال خرپای بوم به شاسی به وسیله قلاب‌های متحرک یا پیچ و مهره به صورت ثابت انجام می‌شود که نوع پیچ و مهره‌ای ثبات بیشتری داشته و ارجحیت دارد. با توجه به نازل‌های جدید پایه‌های پشت شاسی باید آن‌قدر بلند باشد که در موقع سم‌پاشی، محور توان‌دهی تراکتور (PTO) افقی ایستاده و پایه‌های شاسی به اندازه کافی از زمین فاصله داشته و سوراخ‌های تنظیم ارتفاع از پایین تا بالا با فاصله‌های 10 سانتی‌متری تعبیه شده باشد به‌طوری‌که بتوان ارتفاع نازل از روی محصول را از 40 تا 120 سانتی‌متر تنظیم نمود که به این ترتیب با توجه به حداقل ارتفاع زراعت در مبارزه با علف‌های هرز (که 20 سانتی‌متر می‌باشد) ارتفاع نهایی بوم از زمین باید 140 سانتی‌متر باشد.
بخش نگه‌دارنده نازل‌ها در روی سم‌پاش را بوم می‌گویند که به صورت تاشو در پشت شاسی نصب می‌گردد. برای سهولت جابه‌جایی، عرض بوم جمع شده 2 متر و طول آن در سم‌پاش‌های با عرض پاشش 8 متر کمی بیش از 5/7 متر می‌باشد (شکل 2-7).
شکل(2-7) بوم افقی در سم‌پاش پشت‌تراکتوری
این بوم از سه بخش 2 متری و دو بخش یک متری تشکیل شده که این بخش‌ها توسط لولا و فنر و قفل به هم متصل می‌باشند. بوم‌های تاشو به صورت افقی یا ضربدری جمع می‌شوند که نوع ضربدری به دلیل بالا رفتن، در موقع برخورد به مانع و رد آن ارجحیت دارد. خرپای بوم اکثراً از پروفیل فولادی و در مواردی از لوله‌های آهنی ساخته می‌شود. بخش میانی خرپای بوم وظیفه نگهداری سایر بخش‌ها را برعهده داشته و باید بسیار محکم و مقاوم باشد. لوله‌های آن باید از فولاد مقاوم ساخته شده و حتی‌الامکان دارای قفل‌های دنده‌ای باشد و فنر آن قوی و محکم باشد. لوله‌های استوانه‌ای بر لوله‌های تیغه‌ای ارجحیت داشته و کمتر خورده و لق می‌شوند. لولای بخش‌های بعدی بوم باید بوش مرکزی داشته و طوری ساخته شود که در اول کار سفت و بعداً شل و لق نگردد.
لولای بخش‌های مختلف بوم حتماً باید پیچ تنظیم ارتفاع داشته و مهره آن کاسه نمددار بوده و یا از دو مهره سفت‌کننده و ضامن استفاده شود لوله‌های حامل محلول سمی باید قطر استاندارد داشته باشند که استانداردهای بین‌المللی قطر لوله 20، 21و 26 میلی‌متر می‌باشد. در ایران اکثراً از لوله‌های 21 میلی‌متری (هم قطر لوله اینچ آب می‌باشد) استفاده می‌شود. درانتهای لوله باید شیر خروسکی هواگیری (مانند شیر هواگیری شوفاژ) وجود داشته باشد خرپای بوم در موقع حرکت نباید لرزش داشته باشد و کلیه قسمت‌های زیرین آن در روی یک خط و فاصله نازل ها 50 سانتی‌متر باشد (گرچه در کشورهای دیگر به جای لوله از شیلنگ و اتصالات خاصی استفاده می‌شود که در مواقع لزوم می‌توان جای نازل‌ها را تغییر داد). در دو طرف انتهای خرپای بوم باید دو عدد محافظ نازل به شکل U نصب گردد تا در موقع برخورد بوم به زمین از آسیب‌دیدگی نازل‌ها جلوگیری به عمل آید.
پمپ‌های مورد استفاده در سیستم‌های سم‌پاشی شامل پیستونی، دیافراگمی، غلتکی و گریز از مرکز می‌باشد. پمپ‌های پیستونی دارای فشار زیاد و دبی کم بوده و پمپ‌های دیافراگمی دارای فشار متوسط و دبی زیاد می‌باشند و پمپ‌های غلتکی نیز از نظر فشار و دبی تقریباً مانند دیافراگمی بوده ولی به علت خورده شدن غلتک‌ها استفاده از آنها چندان باب نشده است. در پمپ‌های گریز از مرکز هم، فشار کم و دبی زیاد است. چون فشار در سم‌پاش‌های بوم‌دار در سر نازل‌ها کم و معمولاً 3-4 بار است و از طرف دیگر تعداد نازل‌ها زیاد بوده و نیاز به پمپ با دبی زیاد است لذا در این سم‌پاش‌ها بهتر است از پمپ‌های دیافراگمی استفاده شود.
البته اگر از سم‌پاش پشت تراکتوری 400 لیتری به صورت دو منظوره در مزارع و باغات استفاده شود در این صورت استفاده از پمپ‌های پیستونی ضروری خواهد بود که باید از انواع فشار قوی با دبی خروجی زیاد استفاده نمود. میزان خروجی پمپ باید طوری باشد که در موقع سم‌پاشی متعارف 20 درصد محلول به مخزن برگشت نموده و موجب اختلاط بهتر امولسیون سم گردد.با توجه به اینکه دور PTO اکثر تراکتورهای مورد استفاده در سم‌پاشی 540 دور در دقیقه می‌باشد لذا دور پمپ مورد استفاده نیز باید با آن هم‌خوانی داشته و در غیر این صورت دور توسط تسمه و پولی تغییر یافته و متعادل گردد. برای جلوگیری از تغییرات دبی خروجی از پمپ، مخزن فشار در خروجی نصب می‌گردد. اگر انباره دارای دیافراگم و محفظه باد جداگانه باشد باید باد فشرده از طریق سوپاپ آن تزریق و فشار تا رفع تغییرات و ضربات افزایش یابد. اگر فشار این محفظه از حد متعارف بیشتر یا کمتر شود محلول از نازل‌ها به صورت نامنظم خارج می‌شود. بعد از محفظه فشار رگولاتور یا شیر تنظیم فشار قرار دارد. این شیر در بین پمپ و لوله برگشت محلول به مخزن قرار دارد که با بستن آن محلول به ناچار، به طرف نازل‌ها رفته و به علت ریز بودن سوراخ نازل‌ها و ایجاد مقاومت فشار بالا می‌رود. رگولاتور علاوه بر پیچ تنظیم فشار دارای یک سیستم ایمنی می‌باشد که با تغییر آن راه برگشت محلول به مخزن کامل باز شده و همه محلول به مخزن برگشت می‌نماید. یک رگولاتور خوب در کلیه شرایط حتی زمانی که کاملاً بسته می‌شود باید مقداری برگشتی محلول به مخزن داشته باشد تا از ترکیدگی لوله‌ها و پمپ در هنگام بستن اتفاقی شیرهای سم‌پاشی جلوگیری به عمل آید شکل(2-8).
شکل (2-8) شیرهای خروجی محلول و رگولاتور فشار
مهم‌ترین بخش یک سم‌پاش نازل‌های آن می‌باشد چرا که کلیه قسمت‌های سم‌پاش وظیفه محلول رسانی به نازل‌ها را به عهده داشته و در سر نازل‌ها کیفیت سم‌پاشی شکل می‌گیرد. تاکنون چند نوع نازل در ایران ساخته شده که به علت کم اطلاعی تولیدکنندگان و عدم وجود فناوری ساخت مناسب هیچ‌یک از سازندگان موفق به اخذ تأییدیه نشده‌اند در حال حاضر سه نوع نازل خارجی برابر جدول (2-1) در کشور وجود دارد.
جدول(2-1) مشخصات فنی سه نوع نازل خارجی موجود در کشور
شماره نازل
فشار (بار)
خروجی نازل (لیتر در دقیقه)
محلول مصرفی (لیتر در هکتار) در 5 سرعت مختلف (کیلومتر در ساعت)
3
4
5
6
7
8002 نوزال فرانسه (پلاستیکی زرد)
2
3
4
65/0
79/0
91/0
260
316
364
199
238
274
156
190
218
130
158
182
111
135
156
11003 نوزال فرانسه (پلاستیکی آبی)
2
3
4
97/0
18/1
37/1
388
472
548
292
354
412
233
283
329
194
236
274
166
202
235
11004 اسپرینگ سیستمز (استیل)
2
3
4
29/1
58/1
82/1
516
632
728
387
474
546
310
379
437
258
316
364
221
271
312
با توجه به جدول (2-1) استفاده از این نازل‌های خارجی به شرح زیر توصیه می‌گردد.
الف: نازل زرد 8002 پلاستیکی
دبی این نازل 756 میلی‌لیتر در دقیقه با فشار 8/2 بار بوده و میزان مصرف محلول در گستره فشار و سرعت مشخصه از 111 تا 364 لیتر در هکتار متغیر و معمولاً حدود 150 تا 200 لیتر در هکتار می‌باشد. زاویه پاشش 80 درجه و ارتفاع پاشش از روی محصول در دو بار هم‌پوشانی 5/72 سانتی‌متر و در سه بار هم‌پوشانی 110 تا 120 سانتی‌متر می‌باشد. بنابراین ارتفاع پاشش در این نازل زیاد و مصرف محلول در هکتار کم است. در مبارزه با علف‌های هرز غلات و زراعت‌های کوتاه و کم حجم که نیاز به محلول کمی می‌باشد به خوبی می‌توان از این نازل استفاده نمود در عین حال به علت ارتفاع زیاد پاشش از برخورد بوم به زمین جلوگیری شده و حتی می‌توان از بوم‌های با عرض زیاد استفاده نمود.
ب: نازل آبی 11003 پلاستیکی
دبی این نازل 1134 میلی‌لیتر در دقیقه با فشار 8/2 بار بوده و میزان محلول مصرفی در گستره فشار و سرعت مشخصه از 166 تا 548 لیتر در هکتار متغیر و معمولاً حدود 200 تا 250 لیتر در هکتار می‌باشد. زاویه پاشش 110 درجه و ارتفاع پاشش از روی محصول در دو بار هم‌پوشانی 50 سانتی‌متر و در سه بار هم‌پوشانی 5/72 سانتی‌متر می‌باشد. در مبارزه با آفات و بیماری‌های گیاهی که ارتفاع و حجم شاخ و برگ گیاه متوسط باشد (مانند مبارزه با آفت سن در مراحل آخر سن مادری و مراحل اولیه سن پوره) می‌توان از این نازل استفاده نمود مثلاً اگر ارتفاع محصول 50 سانتی‌متر و ارتفاع نازل از روی زراعت نیز 50 سانتی‌متر در نظر گرفته شود ارتفاع بوم از زمین یک متر بوده و بوم هرگز به زمین گیر نمی‌کند و میزان محلول خروجی نیز تکافوی پوشش حجم گیاه موجود را خواهد نمود.
ج: نازل 11004 استیل
دبی این نازل 1512 میلی‌لیتردر دقیقه با فشار 8/2 بار بوده و میزان مصرف محلول در گستره فشار و سرعت مشخصه از 221 تا 728 لیتر در هکتار می‌باشد که در شرایط متعارف میزان محلول مصرفی در حدود 300 تا 400 لیتر در هکتار می‌باشد. زاویه پاشش آن 110 درجه و ارتفاع پاشش در دو بار هم‌پوشانی40 سانتی‌متر از روی محصول می‌باشد در مواردی که حجم زراعت و ارتفاع آن زیاد و امکان حرکت تراکتور در مزرعه وجود داشته باشد می‌توان از این نازل استفاده نمود.
برای تعیین میزان فشار یک عدد فشار‌سنج در کنار رگولاتور نصب می‌گردد. در سم‌پاش بوم‌دار که حداکثر فشار 5 بار است فشار‌سنج با درجات از صفر تا 10 بار مناسب بوده و فشارسنج‌های نصب شده در روی سم‌پاش‌های ساخت داخل که از 0 تا 100 بار درجه‌بندی شده به هیچ وجه نمی‌تواند فشار صحیح نازل‌ها را در 2-4 بار نشان دهد. فشارسنج‌های روغنی بهتر از فشارسنج‌های خشک می‌باشند. بعد از رگولاتور معمولاً یک عدد شیر اصلی قطع و وصل جریان سم‌پاشی و سه عدد شیر تغذیه کننده بوم (شیر مقسم) وجود دارد که از شیرهای مقسم جهت قطع سم‌پاشی در قسمت‌های مختلف بوم استفاده می‌شود این شیرها مستقیماً توسط شیلنگ‌های فشار قوی به بخش‌های مختلف بوم متصل می‌گردند که علاوه بر قطع جریان به منظور یکنواخت نمودن فشار در طول بوم از آنها استفاده می‌شود. شیلنگ‌های رابط بخش‌های مختلف بوم باید طوری باشد که در موقع جمع شدن بوم به جایی گیر نکرده و در موقع باز شدن و در حین سم‌پاشی مانع پاشش کامل نازل‌ها نگردد. در بین نازل و لوله بوم پایه نازل قرار دارد که در انواع ایرانی بدنه آن از برنج آبکاری شده ساخته می‌شود در داخل بدنه توری مخروطی یا استوانه‌ای 50 مش قرار داشته و در روی توری نازل و در روی آن درپوش بسته می‌شود. درپوش می‌تواند به شکل خروسکی یا شش گوش ساخته شود اگر کف پایه نازل صیقلی و بدون پلیسه باشد استفاده از درپوش خروسکی که نیاز به آچار ندارد بهتر است ولی چون قطعات ناصاف بوده و جهت آب‌بندی نازل‌ها نیاز به سفت کردن بیش از حد آنها می‌باشد در این شرایط درپوش‌های شش‌گوش مناسب‌تر است. برای جلوگیری از چکه نازل‌ها و ریزش محلول سمی و تخلیه لوله بوم در موقع سم‌پاشی و جلوگیری از سوزش گیاهان مخصوصاً در مصرف علف‌کش‌ها از توری‌های چکه‌گیر مجهز به گوی لاستیکی و فنر استیل استفاده می‌شود که با قطع فشار سم‌پاشی فنر موجود، گوی لاستیکی را به طرف خروجی محلول برده و از ریزش آن جلوگیری می‌نماید در پایه‌های خارجی چکه‌گیر در وسط پایه به صورت یک صفحه دیافراگمی و فنر پشت آن تعبیه شده که به آن چک والو می‌گویند و این دریچه در موقع افت فشار و قطع سم‌پاشی از ریزش محلول و چکه نازل‌ها جلوگیری می‌نماید. در بوم‌های 8 متری تعداد نازل‌ها 16 عدد بوده و به فاصله 50 سانتی‌متر از هم در روی بوم نصب شده‌اند.
2-2-1 کاربرد سم‌پاش پشت‌تراکتوری بوم‌دار و کالیبراسیون آن
این سم‌پاش برای سم‌پاشی مزارع ساخته شده و در شرایط کشور که مزارع
