فوریت باز یا مسدود کند، یک همزن (مکانیکى یا هیدرولیکی) به منظور به هم زدن محلول سم در مخزن سم‌پاش، لوله فرعى براى برگرداندن مازاد محلول سم به مخزن تا تنظیم‌کننده فشار بتواند انجام وظیفه کند، صافى‌ها (در مخزن، در طول لوله مکش، در نازلها) براى جلوگیرى از عبور ذرات درشتى همچون سنگ‌ریزه که دستگاه، مخصوصاً نازلها را مسدود مى‌کند، یک لوله مکش براى آوردن محلول سم از مخزن به پمپ، همچنین شیلنگ‌ها، واشرها و گیره‌ها قسمت‌هاى دیگر یک دستگاه سم‌پاش را تشکیل مى‌دهند.
شکل(1-1) ساختمان یک سم‌پاش رایج
1-2 نازل
“یکی از اجزای مورد نظر در سم‌پاش‌ها نازل می‌باشد که باید بتوان با انتخاب صحیح نوع نازل راندمان کاری سم‌پاش را افزایش داده و از اتلاف سم و آلودگی محیط زیست کاست.
نازلها مهم‌ترین بخش سم‌پاشی بوده و محلول سم را به قطره‌های یکنواخت تبدیل می‌کند. اغلب چندین نازل با فاصله در طول بوم سم‌پاش قرار داده می‌شود.
طرح نازل و شرایط کار آن، به ویژه شرایط فشار، عمدتاً یکنواختی و میزان پاشیدن را تعیین می‌کند. همچنین، روی اندازه و یکنواختی قطره‌ها نیز اثر می‌گذارد” (اشتون، فلوید، 1386، 203).
“نازلها در تعیین مقدار دبی خروجی، الگوى پاشش و توزیع محلول سم بر روى هدف، اهمیت دارند. یک نازل شامل بدنه، صافی، نوک و درپوش است شکل(1-2)
شکل(1-2) قطعات نازل یک سم‌پاش
اغلب ماده سازنده مورد استفاده براى بدنه نازلها، برنج، نایلون، فولاد و آلومینیوم است. نوک نازلها نیز از این مواد یا فولاد سخت شده، ساخته مى‌شود. قیمت، مقاومت به ساییدگی، زنگ‌زدگی، حلال‌ها، شکستگى و هرز شدن رزوه‌ها از جمله مواردى است که به هنگام انتخاب نازلها و نوک آنها باید مدّ نظر قرار داد.
اکثر نازلها در ابعاد استاندارد ساخته مى‌شوند، بنابراین بسته به نوع سم‌پاش مورد نیاز، صافى‌ها و نوک‌ها را مى‌توان تغییر داد. موارد متفاوت استفاده و الگوهاى سم‌پاش نازلها و نوک‌هاى آنها به شرح زیر است” شکل (1-3) (www.vista.ir).
شکل(1-3) نوک‌هاى نازلها و الگوهاى پاشش
“گرچه گونه‌های زیاد از نازلها موجود هستند اما علف‌کش‌ها به طور معمول به وسیله نازلهای تخت بادبزنی معمولی، تخت بادبزنی یکنواخت، سیلابی و یا نازلهای مخروط توخالی محفظه‌ای دورانی پاشیده میشوند. نازلهای دیسک دوار نیز تا اندازه‌ای در هنگامی که لازم است پراکنش محلول سم به حداقل کاهش یابد مورد استفاده قرار می‌گیرند.
“نازلهای تخت بادبزنی معمولی، نازلهای چندمنظوره‌ای هستند که برای سم‌پاشی‌های پوششی علف‌کش‌ها هنگامی مناسب هستند، که نفوذ سم به درون اندام‌های هوایی گیاه لازم نیست. این نازلها ،محلول را بیشتر در کانون الگوی سم‌پاشی در مقایسه با لبه‌های آن می‌ریزند. الگوهای سم‌پاشی، برای یکنواختی کاربرد، باید 40 تا 50 درصد هم‌پوشانی داشته باشند. سم‌پاشی در زاویه‌های مختلف انجام می‌گیرد. انتخاب زاویه، به وسیله فاصله قرارگیری نازلها بر روی بوم و ارتفاع نوک نازل از هدف مورد نظر تعیین می‌شود نازلهای بادبزنی معمولی کم فشار را می‌توان در فشارهای 94/68 تا 400/172 کیلوپاسکال به کار انداخت، که باعث ایجاد قطره‌های درشت‌تر محلول و کاهش پراکنش می‌شود. نازلهای تخت بادبزنی یکنواخت همانند نازلهای تخت بادبزنی معمولی هستند، با این تفاوت که در همه‌ی بخش‌های الگوی سم‌پاشی، میزان محلول برابر می‌ریزند. این نازلها تنها هنگامی باید استفاده شوند که نواری از علف‌کش روی ردیف گیاه زراعی پاشیده می‌شود. پهنای نوار به وسیله زاویه‌ی سم‌پاشی و ارتفاع نوک نازل از هدف مورد نظر تعیین می‌شود” (اشتون، فلوید. 1386، 203).
1-3 اهداف
از اهداف این تحقیق می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
– بررسی منفذ نازلهای ساخت داخل کشور از نظر دبی خروجی و زاویه پاشش
– شناسایی عوامل موثر بر ساییدگی نازلها
– انجام آزمون‌های مربوط به سایش نازلها در کارگاه با توجه به نتایج تحقیقات و استانداردهای ملی
فصل دوم
مروری بر تحقیقات گذشته
کلیات
در این فصل ابتدا به تشریح سم‌پاش‌ها پرداخته سپس مفاهیم پایه در مورد ساختمان، کاربرد و نحوه کالیبراسیون سم‌پاش پشت‌تراکتوری بوم‌دار رایج در ایران ارائه می‌شود. در ادامه ساختمان و انواع نازلها مورد بررسی قرار می‌گیرد. در نهایت عوامل موثر در انتخاب نوک نازل بررسی خواهد شد. تحقیقات متعددی که در مورد سایش در نوک نازلها انجام گرفته است در این فصل آمده است. در آخر به جمع‌‌بندی و مقایسه بین کارهای انجام شده و تحقیق حاضر پرداخته شده است.
آشنایی با سم‌پاش‌ها
“سم‌پاش‌ها به شکل‌ها و ابعاد مختلف ساخته میشوند. در سطوح کوچک از سم‌پاش‌های دستی، استوانه‌ای و پشتی غیر‌موتوری استفاده می‌شود.
در زراعت‌های وسیع و باغات، از انواع سم‌پاش‌های موتوری (اتومایزر و لانسی)، چرخ‌دار، تراکتوری و یا از هواپیمای سم‌پاش استفاده می‌شود.
2-1 تقسیم‌بندی سم‌پاش‌ها
سم‌پاش‌ها به دو دسته محلول‌پاش‌ها و گردپاش‌ها تقسیم میشوند. هر کدام از این دو دسته خود می‌تواند در انواع مهم زیر طبقه‌بندی شوند.
1- سم‌پاش‌های دستی
2- سم‌پاش‌های پشتی بدون موتور
3- سم‌پاش‌های پشتی موتوری
4- سم‌پاش‌های زنبه‌ای موتوری
5- سم‌پاش‌های چرخ‌دار موتوری
6- سم‌پاش‌های تراکتوری سوار
7- تریلر‌های سم‌پاشی
2-1-1 سم‌پاش‌های دستی
سم‌پاش‌های دستی شکل (2-1) که غالباً ساختمانی شبیه به تلمبه امشی دارند در منزل برای مبارزه با حشرات خانگی و در گلخانه‌ها و باغچه‌های خیلی کوچک به کار می‌روند” (www.armansabz.adinehgroup.com).
شکل (2-1) سم‌پاش دستی
2-1-2 سم‌پاش‌های پشتی بدون موتور
“این سم‌پاش‌ها به وسیله دو بند مثل کوله‌پشتی روی شانه‌های شخصی که سم‌پاشی می‌کند قرار می‌گیرند و معمولاً دو نوع میباشند، با فشار متناوب و با فشار دایم
2-1-2-1 سم‌پاش پشتی با فشار متناوب (کتابی)
در این نوع سم‌پاش که به سم‌پاش کتابی معروف است، مایع سم به وسیله فشار موجود در منبع کوچکی از سم‌پاش خارج می‌شود. فشار در این نوع سم‌پاش متناوب است یعنی کسی که با این سم‌پاش کار می‌کند با یک دست تلمبه می‌زند و با دست دیگر سم‌پاشی می‌نماید
2-1-2-2 سم‌پاش پشتی با فشار دائم (استوانه‌ای)
در این نوع سم‌پاش، فشار سم‌پاش به وسیله یک پمپ پیستونی ساده دستی که در قسمت داخلی بالای مخزن قرار دارد تأمین می‌شود. شخصی که سم‌پاشی می‌کند پس از اینکه مخزن را در حدود نصف تا دو سوم از مایع سم پر کرد تلمبه می‌زند و هوا تحت فشاری در حدود 5 تا 6 اتمسفر در داخل مخزن (در بالای مایع) حبس می‌گردد. سپس شیر خروجی مایع سم را باز می‌نماید و شروع به سم‌پاشی می‌کند” (http://mirgozar.com).
2-1-3 سم‌پاش‌های پشتی موتوری
“به طور کلی سم‌پاش‌هایی که مایع سم در آنها تحت فشار نباشد و قطرات مایع در اثر برخورد با جریان شدید هوا تبدیل به ذرات بسیار ریز شوند اتومایزر نامیده می‌شود. قطر ذرات سم در این نوع سم‌پاش‌ها در حدود 100 میکرون است. بنابراین می‌توان با حجم معینی از مایع سم، سطح بیشتری را سم‌پاشی نمود مشروط به اینکه غلظت محلول سمی نیز زیاد باشد شکل (2-2).
شکل (2-2) سم‌پاش‌های پشتی موتوری
2-1-4 سم‌پاش‌های موتوری زنبه‌ای و چرخ‌دار موتوری
این سم‌پاش‌ها دارای یک موتور بنزینی و پمپ سم‌پاش پیستونی بوده که بر روی یک شاسی نصب میشوند. برای حمل مایع سم معمولاً از بشکه‌های جدا استفاده می‌شود.
این سم‌پاش‌ها دارای یک موتور بنزینی دو یا چهار زمانه با قدرت 2 تا 3 قوه اسب بخار میباشند. مخزن آنها بزرگ بوده و در حدود 100 تا 200 لیتر ظرفیت دارد. پمپ مولد فشار از نوع پمپ‌های پیستونی موتوری است که به وسیله موتور سم‌پاش کار می‌کند. اتصال محور پمپ به موتور سم‌پاش به وسیله تسمه یا چرخ‌دنده انجام می‌گیرد. مقدار مایع پاشیده شده معمولاً در حدود 15 تا 20 لیتر در دقیقه است شکل (2-3).
شکل (2-3) سم‌پاش‌های موتوری زنبه ای و چرخ دار موتوری
2-1-5 سم‌پاش‌های پشت‌تراکتوری
این سم‌پاش‌ها برای اتصال به اتصال سه نقطه تراکتور ساخته شده‌اند و معمولاً بر روی یک شاسی مستقر می‌گردند. مخزن معمولاً از جنس پلاستیک یا فلز ضد زنگ ساخته می‌شود. در انواع پلاستیکی سطح مایع درون مخزن معمولاً به خوبی نمایان است و حجم مایع مصرف شده معلوم است. ظرفیت مخزن در انواع مختلف سم‌پاش‌های پشت تراکتوری متفاوت و بین 150 تا 500 لیتر است شکل (2-4).
شکل (2-4) سم‌پاش پشت‌تراکتوری
2-1-6 تریلر‌های سم‌پاش یا سم‌پاش‌های چرخ‌دار
این سم‌پاش‌ها به شکل تریلر میباشند و مخزن بزرگ مایع سم بر روی یک شاسی با دو چرخ حامل لاستیکی قرار دارد. سم‌پاش به وسیله تراکتور کشیده می‌شود. ظرفیت مخزن سم در سم‌پاش‌ها مختلف بوده و از 189 تا 3785 لیتر می‌رسد شکل (2-5) (www.armansabz.adinehgroup.com).
شکل (2-5) تریلر‌های سم‌پاش
حال به تشریح مفصل اجزای موجود در سم‌پاش‌های پشت‌تراکتوری بوم‌دار و سپس به انواع نازل پرداخته می‌شود.
2-2 سم‌پاش‌های پشت‌تراکتوری بوم‌دار
“سم‌پاش‌های پشت‌تراکتوری بوم‌دار یکی از بهترین انواع سم‌پاش‌ها در جهان بوده و با هم‌پوشانی نازلها یا تنظیم نازلها جهت پاشش در روی خطوط کاشت، کلیه گیاهان موجود در مزرعه به طور کامل سم‌پاشی می‌گردند. این سم‌پاش‌ها در انواع سوار‌شونده، کششی و خودکششی ساخته و در ایران عمدتاً از انواع سوار‌شونده با عرض کار 8 متر استفاده می‌شود.
ساختمان این سم‌پاش از بخش‌های اصلی زیر تشکیل شده است: مخزن، شاسی، بوم، پمپ و رگولاتور، اتصالات و نازلها. شکل (2-6)
شکل (2-6) ساختمان سم‌پاش پشت‌تراکتوری
مخزن از جنس پلاستیک، فایبر‌گلاس و در مواردی از ورق گالوانیزه ساخته می‌شود که نوع پلاستیکی بیشتر معمول می‌باشد. حجم اسمی آن 400 لیتر ولی حجم واقعی کمی بیش از 400 لیتر می‌باشد که به علت کف‌کردگی محلول سمی عملاً نمی‌توان بیش از 400 لیتر محلول در مخزن تهیه نمود. دهانه‌ی مخزن حداقل باید 20 سانتی‌متر قطر داشته و ضمن این که درب آن به راحتی بسته می‌شود در موقع حرکت نباید محلول سمی از آن به بیرون ریخته یا درب آن باز شود. درب در انواع، پلاستیکی فشاری، لاستیکی فشاری و پلاستیکی بست‌دار ساخته می‌شود که نوع اخیر بهتر از سایر انواع می‌باشد. گوشه‌های مخزن باید گرد و شکل مخزن به صورت کتابی باشد تا تلاطم محلول سمی موجب شکستگی بدنه نگردد. قبلاً ساخت مخزن‌های پهن معمول بوده که به علت اشکال یاد شده استفاده از آنها در حال حاضر منسوخ گردیده است. در زیر مخزن حوضچه کوچکی با دو شیار از طرفین وجود دارد که لوله خروجی یا صافی زیر مخزن در این محل نصب می‌گردد که برای سفت کردن پیچ آن نیاز به آچار مخصوص می‌باشد لذا در موقع نشت محلول کشاورزان با مشکل مواجه بوده و توصیه می‌شود مانند فلاش تانک سیفون توالت مهره نگه دارنده از زیر بسته شود تا هم آب‌بندی آن آسان شده و هم در موقع تخلیه و شستشو کلیه آب موجود در مخزن از آن خارج گردد.
در روی مخزن دو عدد شیار یا برجستگی عمودی وجود دارد که تسمه‌های نگه‌دارنده در این محل قرار می‌گیرد. مخزن در قسمت عقب و بعضی مواقع در جلو در سمت راست و چپ درجه‌بندی شده و فاصله درجات از هم 50 لیتر می‌باشد.
شاسی از جنس پروفیل و یا نبشی محکم ساخته شده
