مجموعه ای از اصطلاحات عامیانه و کوچه بازاری ایرانی قسمت 73

اشکنک سرشکنک داشتن-با خطر همراه بودن

چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن

بار کسی کردن-دشنام دادن-بد و بیراه گفتن- کلفت بار کسی کردن

تیغ کش-چاقوکش حرفه ای-لات و جاهل

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

اسباب زحمت-کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود

ابرو زدن-رضا دادن-اشاره کردن

حرام کردن-تلف کردن-از میان بردن نتیجه و فایده

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

تُخم-اصل هرچیزی-دانه

پیش دستی کردن-سبقت گرفتن در انجام کار

تصدق کسی رفتن- تصدق شدن کسی را

خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند

از چپ و راست-از همه سو-از همه جا

ازراه‌نرسیده-در همان لحظه‌ی رسیدن-به مجرد ورود

خرپا-چوب بندی زیر سقف یا پل

پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است

جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت
برج زهر مار-بسیار خشمگین-بسیار اندوهناک

پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن

رنگ آمیزی-آمیختن رنگ های گوناگون به هم

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

تن نما-نازک و نشان دهنده ی تن

خانه یکی-صمیمی و یکدل

تق و توق-سر و صدای کار یا حرکت

خاک اره-ریزه های چوب که پس از اره کردن آن بر زمین می ریزد
دست کسی را پس زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن کسی

پازلفی-سر خط-بخشی از موی سر که از شقیقه ها به پایین صورت می روید
پا پی شدن-تعقیب کردن-در صدد تحقیق بر آمدن
خبرکش-سخن چین

خرج راه-هزینه ی سفر

زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن

خار چشم کسی بودن-مایه ی عذاب کسی بودن

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما

چیز خور-مسموم شده
پا افتادن-اتفاق افتادن-پیش آمدن

خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن
اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد

 
چه چه زدن-خواندن بلبل-سخت خوش آواز خواندن

 

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)
ابوطیاره-اتوموبیل کهنه و فرسوده

از آب و گل در آمدن-مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن-بزرگ شدن کودک
زن بردن-همسر گرفتن مرد

 

رفتن از رو-خجالت کشیدن-شرم کردن-از میدان به در رفتن-مجاب شدن

خودخوری-حالت خودخور

جا آمدن حواس-به هوش آمدن
 

 
 

انسان بودن-شریف و درست بودن
بالا آمدن دل و روده-به حالت تهوع افتادن
جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد

روکش-پوشش یا ورقه ای که روی چیزی می کشند

از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)

حاجیت-بنده
تن زدن-سرپیچیدن-نپذیرفتن

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد
چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

دو برجی-کبوتری که در یک جا بند نمی شود

بیخ ریش کسی ماندن-روی دست کسی ماندن

زبان درآوردن-آغاز سخن گفتن کودک

پادو-شاگرد دکان-کسی که کارهای سرپایی را انجام می دهد

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر

 

با کسی سرشاخ شدن-با کسی در آفتادن

 

 
پیسی سر کسی در آوردن-با کسی نهایت بدرفتاری را کردن

به خرج کسی نرفتن-بر کسی تاثیر نکردن-بر کسی موثر واقع نشدن

حرف پوچ-سخن بی معنی

دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن

اُق گرفتن(حالت تهوع پیدا کردن)

ختنه نکرده-آزمند-پول پرست-نامسلمان-پدر سوخته

آمپر کسی بالا رفتن(از کوره در رفتن)

به مفت نیارزیدن-هیچ ارزشی نداشتن
زنندگی-زشتی-نفرت انگیزی

راستی؟-واقعن؟ آیا درست است؟

جزغاله شدن-سخت سوختن-زغال شدن

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود

باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن

جِر زدن-دبه درآوردن-گردن نگرفتن-تقلب کردن در بازی

 

روی شکم سیری-بدون تعهد-از سر بی خیالی

پر پری نشان دادن-کسی را فریب دادن و از راه به در بردن

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

تحت اللفظی-کلمه به کلمه

خاصه فروش-فروشنده ی جنس های مرغوب و برگزیده

پِی-دنبال

ادرار بزرگ(مدفوع)
پدر آمرزیده-دعا یا خطابی برای آمرزیده شدن پدر کسی-پدرت

راست راست-آشکار و علنی-بی پروا
از عزا در آوردن-به دوره‌ی عزاداری پایان دادن
آبدار(سخت، شدید، سنگین)
از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن

خُلق تنگ-عصبانی-خشمگین

حال کردن-لذت بردن

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم

تر دست-ماهر-شعبده باز

زبان به چیزی باز کردن-چیزی را بر زبان آوردن
دول-آلت مردی به زبان کودکان

زبان مو درآوردن-بسیار گفتن و نتیجه نگرفتن

بدهکار نبودن گوش کسی-سخنان را شنیدن و به آن اعتنا نکردن

دست به دست گشتن-هر از گاهی نزد کسی بودن-از دستی به دست دیگری رفتن

پیاله زدن-می نوشیدن

پیمانی-استخدام غیر رسمی

روی غلتک افتادن-جریان دلخواه و طبیعی را به دست آوردن-دور برداشتن و سرعت گرفتن

پشم کسی ریختن-از قدرت و مقام افتادن

حمامک مورچه داره-کنایه از تردید و دو دلی

خاکشیر یخ مال-خاکشیر که با یخ سایند تا حوب سرد شود و به بیمار دهند تا اسهالش قطع شود

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

خون دماغ شدن-خون از بینی جاری شدن

زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن
پسرخاله ی دسته دیزی-خویشاوندان نزدیک
تا فیها خالدون-تا پایان-همه و همه
از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)
چین چینی-پر چین

چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن

 

از جا در رفتن-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

ذکر گفتن-پی در پی دعا خواندن

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن

خام سوخته-از درون ناپخته-از بیرون برشته

حلال زاده-پاک و نجیب

زدن خود به آن راه-خود را به نادانی

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

خرابی کردن-نگا. خرابی بالا آوردن

چرند بافتن-یاوه گفتن-حرف بی هوده زدن

چنگول چنگولی-مجعد-حلقه حلقه-پر چین و شکن

جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

پر بودن خیک کسی-سیر بودن

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

خوش لباس-نگا. خوش پوش

حیوانکی-کلمه ای در مقام تاسف خوردن به حال کسی

 

جک و جانور-جانوران موذی مانند عقرب و رطیل و کرم و مانند آن ها
تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن
خرابی بالا آوردن-کثافت کاری کردن-آلودن بستر یا لباس

چشم انداختن-نگاه کردن

 

از جیب رفتن-سود یا لذتی را از کف دادن
رنگ و وارنگ-رنگارنگ-به رنگ های گوناگون-از همه نوع

از شیر مرغ تا جان آمیزاد-از سیر تا پیاز

دهان کسی چاک و بست نداشتن-ناتوان بودن در رازداری

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن-از باران به ناودان پناه آوردن

اشکنک سرشکنک داشتن(با خطر همراه بودن)

 

خواب آور-مخدر-بی هوش کننده

آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

رو کردن-روی آوردن-آشکار کردن-به رخ کشیدن

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

بفرما زدن-تعارف کردن

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن

خایه ی غول را شکستن-به تمسخر برای کوچک کردن و ناچیز شمردن کار کسی می گویند

خشتک پاره کردن-قیامت به پا کردن-داد و بی داد کردن-رسوا کردن-شدت عمل نشان دادن

جیب بر-دزدی که در جیب دیگران دست می برد
دال-خمیده-کج

ذوق کردن-خوش حال شدن-شاد شدن

بار شیشه-بار شکستنی-کودک در شکم مادر

اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی

به پای کسی زحمت کشیدن-برای کسی زحمت کشیدن

تفنگ کشیدن روی کسی-با تفنگ به سوی کسی نشانه گرفتن

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

بازاری-دارای شغلی در بازار-مبتذل

زهرمار خوردن-کوفت کردن-خوردن به تحقیر

آلا گارسون-اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد
رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

در دهان افتادن چیزی-مشهور شدن چیزی-فاش شدن-رسوا شدن

خنسی-گرفتاری-تنگدستی

دست کسی را خواندن-از نقشه ی کسی با خبر شدن

پس افت-حقوق هنوز پرداخت نشده

زائو-زنی که زاییده و در بستر است

باطله-چیزی که ارزش خود را از دست داده است

حساب-هزینه-مخارج-میزان طلب
بلند کردن-دزدیدن-بیدارکردن از خواب-تور کردن

پول ساز-کسی که کارهایش موجب در آمدن پول بسیار شود

به ته دیگ خوردن کفگیر-بی چیز شدن-تمام شدن سرمایه
دون پاشیدن-دانه دادن به پرندگان-در باغ سبز نشان دادن-وعده دادن

 
از پا درآمدن-افتادن-سخت خسته و درمانده شدن

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

پادرازی-نوعی شیرینی به اندازه ی کف پا

خانه زاد-نوکر-خدمت گزار

آب دادن بند(خود را لو دادن، فرصت را از دست دادن)

پدر سوختگی-بد سرشتی-زرنگی-رندی

در بردن-بیرون بردن-گذراندن

به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن

روکاری-کار روی بنا یا چیزی

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

آب نکشیده-زشت-بد-نامفهوم

چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن

خونی-قاتل-دشمن سخت-مخالف شدید

در و تخته-دو دوست خوب-زن و شوهر جور

بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن

زین کردن گربه ی کسی-کسی را به زحمت انداختن-کسی را گرفتار دردسر و ناراحتی کردن

دو زاری-سکه ی دو ریالی

جواب دندان شکن-جواب قاطع و صریح
چینه کشی-شغل چینه کش

دوا به خورد کسی دادن-مسموم کردن-به زور به کسی دارو یا مشروب خوراندن

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

اَکه ننه-آدم آب‌زیرکاه

حلال-زن یا شوهر

پنزر- پندر

دخترینه-دختر-مونث

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه
آدم نچسب-کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند
چوب در چیزی کردن-تحریک کردن

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن

بازاری-دارای شغلی در بازار-مبتذل
حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن(بهره بردن از چیزی، نصیب بردن)

 

داریه-حلقه ای چوبی که روی آن پوست کشیده و رامشگران به همراه دیگر سازها می نوازند

دَدَر-بیرون-کوچه
شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی)

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

پشت بشقاب کشیدن-تهدید کردن به قطع کمک

خودرو-آن چه بی اسب رود

تته پته-لکنت زبان

چرک کردن-عفونت کردن زخم

چوب حرفی-چوب کوچکی که به دست کودکان می دادند تا روی سطر های کتاب بگذارد و آن ها را بخواند

دایی قزی-دختر دایی

دو به دست کسی دادن-به کسی فرصت انجام کاری دادن-به کسی بهانه دادن

رج زدن-ردیف ایستادن-صف بستن-نوشتن مشق به ترتیب عمودی

زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها

 

تعارف شاه عبدالعظیمی-تعارف زبانی و غیرجدی
استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن-کار را به نااهل سپردن

ابرو نازک کردن-ابرو تنگ کردن

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)
بی خیال بودن-اهمیت ندادن-نگران نبودن

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

جا خوردن-یکه خوردن-تعجب زیاد کردن-غافلگیر شدن
 

رگ ترکی-تعصب نژادی

این جور که بویش می‌آید(چنان که از ظواهر امر پیدا است، از فرار معلوم)

رنگ کردن کسی-گول زدن-فریب دادن کسی
خوابگوشی-سیلی-کشیده

رو دست زدن-فریب دادن-خام کردن

توان هماوردی با کسی را داشتن

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد

چنبره زدن-حلقه زدن

چس خور-آدم خسیس-بخیل

بلا تکلیف-کاری که معلوم نیست چه باید بشود-کسی که نمی داند چه باید بکند

چهار ابرو-دارای ابروهای کلفت و پر پشت

بالا آمدن گندکاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

 

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن-حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن

 

آب از آتش برآوردن-کار محال کردن

چشم چیدن-چشم زخم را دفع کردن

الحق و الانصاف-انصافن-حقن

به هزار زحمت-با رنج بسیار-با سختی فراوان

چشم و ابرو نازک کردن-ناز و افاده کردن

تند نویسی-سریع نویسی

 

بی ریخت-زشت-بد ترکیب

پختن کسی-کسی را برای کاری آماده کردن

پیراهن عثمان کردن-بهانه قرار دادن

از دولت سر-به لطف کسی-از برکت وجود کسی

آش هفت جوش-قضیه‌ی پیچیده

زرت و زورت-زرت و پرت

زبان گرفتن-لکنت زبان-از حالات و گفتار مرده یاد کردن و دیگران را گریاندن
چیلک دان-چینه دان

بیخود-بی مصرف-بدرد نخور

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

پیت پیت کردن-پچ پچ کردن-نجوا کردن

زین و یراق کردن-برای کاری آماده شدن-رفتن به جایی

اصحاب منقل-اهل گفت‌وگو و سخن

 

خرید و فروش کردن-بازرگانی کردن-سوداگری کردن

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

خشکه بار-نگا. خشکبار

زیر دم سستی-انحراف اخلاقی

 

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

ژاندارمری-نهادی که عهده دار حفظ نظم و قانون در بیرون از منطقه های شهری است

رژیم گرفتن-رژیم داشتن
خط کش-وسیله ای برای زسم خط

این تن را کفن کردی(این تن بمیرد)
زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند

پیش پیشکی-از پیش

خوش مسلک-خوش روش-نیکو طریقت

انگشت‌کوچکه‌ی کسی نشدن-بسیار فرودست تر از کسی بودن-اصلن با کسی قابل مقایسه نبودن

روغن زرد-روغن حیوانی
دو ترکه سوار شدن-دو پشته سوار شدن

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

خوش عیار-خوش ذات-خوش جنس

 

 

از خنده روده بر شدن-از شدت خنده بی‌حال شدن